KARACZAN WSCHODNI (BLATTA ORIENTALIS)
Owad potocznie zwany jest karaluchem. Żyje w siedliskach człowieka. Przeważnie zamieszkuje kuchnie i magazyny. Jego długość dochodzi do 3 cm. Samice są nieco większe niż samce. Owady te mają barwę czerwoną do ciemnobrązowej (praktycznie czarnej). Są błyszczące. Mają bardzo dobrze rozwiniętą drugą parę skrzydeł. Posiadają długie czułki.
Samica karaczana wschodniego składa 14-16 jaj w kokonie. Nosi go przez około 30 godzin, a potem pozostawia go w pobliżu źródła pożywienia bądź gubi. W zależności od warunków po około 6 tygodniach z kokonu wylęgają się młode osobniki. Karaczany są wszystkożerne – są jednymi z niewielu zwierząt zdolnymi do strawienia keratyny – białka włosa. Dobrze znoszą niskie temperatury i lubią miejsca wilgotne. Najchętniej gromadzą się w szparach i szczelinach na zewnątrz budynków. Mogą przenosić choroby.
Karaczany wykazują cechy stadne. Rozpoznają się wzajemnie dzięki specyficznemu wydzielanemu zapachowi. Podążają chaotycznie w miejsca, gdzie są już inne osobniki. Niektóre gatunki prowadzą nocny tryb życia.
KARACZAN PRUSAK (BLATELLA GERMANICA)
Owad potocznie zwany jest francuzem. Jest to owad synantropijny co oznacza, że żyje w miejscach zamieszkiwanych przez człowieka. Występuje dosyć powszechnie w mieszkaniach. Długość ciała prusaka wynosi od 1 cm do 1,4 cm. Ubarwienie ciała i odnóży jest brudnożółte z czerwonawym odcieniem. Samice są trochę ciemniejsze od samców. Przedplecze prusaka ma długość od 2,4 do 3,3 mm, opatrzone jest dwoma podłużnymi, brunatnymi pasami. Pokrywy są długości od 9,7 do 12 mm, dłuższe niż odwłok, brudnożółte, o żyłkach poprzecznych nieprzyciemnionych. Tylne skrzydła dobrze rozwinięte. Płytka nadobytowa prusaków jest wydłużona. Posiadają czułki na głowie. Mają trzy pary odnóży, które są pokryte kolcami.
Samica prusaka na odwłoku nosi kokon. W ciągu całego swojego życia składa od 4 do 6 kokonów. Z kokonu wylęga się od 30 do 35 nimf, które po 5-7 lnieniach osiągają stadium dorosłego karaczana. Prusaki w ciągu dnia żyją w ukryciu. Chowają się w szczelinach i szparach. Lubią miejsca ciepłe i wilgotne. Na żer wychodzą w nocy. Jeżeli Prusaki spotykane są w ciągu dnia to świadczy o tym, że ich populacja jest bardzo rozwinięta. Prusaki są wszystkożerne. Preferują pokarm miękki i wilgotny. Nie są wrażliwe na głód – mogą przetrwać bez jedzenia nawet 40 dni.
PLUSKWA DOMOWA (CIMEX LECTULARIUS)
Pluskwa to gatunek owada należący do rzędu pluskwiaków, rodziny pluskwowatych. Żywi się krwią zwierząt ciepłokrwistych, w tym człowieka. Jest niewielka – długość jej ciała wynosi od 4 do 6 mm, a szerokość około 3 mm. Ciało pluskwy jest owalne, mocno spłaszczone, zwężające się ku przodowi. około 4-6 mm długości, i około 3 mm szerokości. Samice są większe i bardziej owalne. Pluskwy w początkowej fazie życia są bardzo małe i praktycznie przezroczyste, w związku z czym są trudne do wypatrzenia. Dorosłe pluskwy mają kolor brązowy. Po najedzeniu przyjmują barwę purpurową, którą nadaje im wypita krew. Pluskwa ma duże, czarne pojedyncze oczy. Aparat gębowy jest typu kłująco-ssącego, dobrze przystosowany do przebijania skóry i pobierania płynnego pokarmu. W czasie spoczynku ułożony jest wzdłuż ciała w zagłębieniu po stronie brzusznej.
Samice pluskiew składają jaja w marcu, maju i czerwcu. Pluskwa w ciągu życia składa od 100 do 300 jaj, które przykleja do podłoża lepką wydzieliną. W zależności od warunków (temperatura, odżywanie) cykl rozwoju pluskwy trwa od 8 do 18 tygodni. Nimfy odżywiają się co 10 dni, dorosłe owady co 7 dni. Pluskwy bez pobierania pokarmu mogą żyć nawet 12 miesięcy. Kiedy przez dłuższy czas nie mogą znaleźć żywiciela ulegają hibernacji.
Pluskwy w ciągu dnia kryją się w szczelinach. Zasiedlają ramy łóżek, materace, meble, listwy przypodłogowe – miejsca znajdujące się blisko śpiącego żywiciela. Na żer pluskwy wychodzą w ciągu nocy. Przebijają skórę żywiciela w najdelikatniejszych miejscach i pobierają krew z naczyń włosowatych. Pluskwa podczas ukłucia wprowadza do ciała żywiciela substancję rozrzedzającą krew celem jej łatwiejszego pobrania oraz substancje odpowiadające za miejscowe znieczulenie. Ukąszenia pluskiew są bardzo swędzące. Bardzo często zdarza się kilka ukąszeń w linii prostej – najczęściej trzy.
RYBIK CUKROWY (LEPISMA SACCHARINA)
Owad potocznie nazywany jest srebrzykiem. Jest to gatunek komensalny w stosunku do człowieka, co dosłownie oznacza, iż jest on współbiesiadnikiem człowieka. Długość ciała rybika wynosi od 6 do 11 mm. Nie posiada on skrzydeł. Ma długie czułki na głowie. Przy końcu odwłoka rybik ma trzy szczecinki. Ciało rybika jest podłużne, a jego barwa srebrna, połyskliwa.
Samica rybika składa 2-20 żółtawych jajeczek. Larwa osiąga dojrzałość po czterech wylinkach (ok. 1 roku). Rybik przechodzi przeobrażenie niezupełne. Żyje od dwóch do ośmiu lat. Występuje powszechnie w domach, piekarniach i innych ciepłych i dość wilgotnych pomieszczeniach, w których może znaleźć pożywienie. Rybiki prowadzą nocny tryb życia, nie lubią światła. Ulubiony pokarm rybika cukrowego stanowią produkty zawierające skrobię i inne polisacharydy: kleje organiczne, resztki ze stołu, cukry, a także martwe owady. Zdolność trawienia celulozy umożliwia rybikom zjadanie papieru. Rybik może przeżyć około roku bez pożywienia.
WOŁEK ZBOŻOWY (SITOPHILUS GRANARIUS)
Jest to owad z rzędu chrząszczy. Jego długość dochodzi do 5 mm. W początkowej fazie życia jest beżowy. Dorosły owad ma kolor czarny. Ciało wołka jest podłużne. Na głowie ma długi ryjek i dwa czułki. Owad posiada trzy pary odnóży. Przedplecze i pokrywy skrzydłowe są punktowane. Wołek zbożowy jest pozbawiony skrzydeł błoniastych.
Jest to gatunek synantropijny, żerujący na ziarnie zmagazynowanego zboża. Larwy rozwijają się w ziarnie żyta, pszenicy, owsa, jęczmienia, ryżu, kukurydzy. W przypadku braku ziarna larwy mogą się rozwijać w produktach mącznych takich jak makaron czy suszony chleb. Samica rozpoczyna składanie jaja w ziarnie od wygryzienia w nim kanalika. Następnie umieszcza w nim jajo i zasklepia kanalik specjalną wydzieliną. Do jednego ziarna zboża składane jest jedno jajo, wyjątkowo – w ziarnach kukurydzy – kilka. W ciągu życia samica wołka składa średnio do 150 jaj (maksymalnie 700).
Po 8-10 dniach z jaja wykluwa się larwa, która żeruje około 40 dni, a następnie przepoczwarza się. Postać dorosła żeruje w ziarnie kilka dni po czym opuszcza je przez wygryziony otwór. Uszkodzone przez wołka ziarno traci około 15% masy i nie nadaje się do celów spożywczych. W ziarnach zboża uszkodzonych przez wołka składają swoje jaja inne szkodniki magazynowe takie jak trojszyk ulec.
ŻYWIAK CHLEBOWIEC (STEGOBIUM PANICEUM)
Żywiak to niewielki chrząszcz. Jego wielkość to około 3-5 mm. Ma kolor od ciemnego pomarańczowego do ciemnego brązowego – brunatnego. Na pokrywach skrzydeł żywiaka występują kropki ułożone w podłużne rzędy. Ma drobne owłosienie dwojakiego rodzaju: przylegające i odstające. Żywiak posiada równomiernie sklepione przedplecze. Skrzydła żywiaka są dobrze rozwinięte, co pozwala mu latać. Żywiak chlebowiec jest gatunkiem kosmopolitycznym i synatropijnym co oznacza że można go spotkać na całym świecie wszędzie tam gdzie żyje człowiek.
Żywiak chlebowiec najczęściej odżywia się suchą żywnością gromadzoną przez człowieka. Można go znaleźć w suchym pieczywie, herbacie, przyprawach, ziołach, suszonych grzybach i owocach. Żeruje także na zbiorach bibliotecznych (szkodnik książek) oraz lekach – ang. nazwa żywiaka to „żuk apteczny”.
Żywiaki do prawidłowego rozwoju potrzebują ciepła. Samiczka w ciągu życia składa do 60 jajeczek, jednorazowo od 2 do 5 jajeczek. Samiczka składa jajka niedaleko źródła pożywienia. Larwy wylęgają się po około 1-2 tygodniach. Larwy są białe, a głowę mają brązową. Mają one też bardzo mocne żuwaczki za pomocą których dokonują spustoszenia w artykułach spożywczych. Po 60 dniach larwy się przepoczwarzają. Po 15 dniach z poczwarek wylęgają się dorosłe osobniki.
PCHŁA (SIPHONAPTERA)
Owady te są zaliczane do owadów uskrzydlonych, wtórnie bezskrzydłych. Pchły są kosmopolitycznymi pasożytami zewnętrznymi ptaków i ssaków. Pchły osiagają wielkość od 1 do 6 mm. Są ciemno ubarwione. Ciało pcheł jest bocznie spłaszczone. Ich odnóża są dobrze rozwinięte dzięki czemu mogą wykonywać bardzo długie skoki. Ciało pchły pokryte jest twardym oskórkiem ze szczecikami lub ząbkami skierowanymi do tyłu. Posiadają kująco-ssące narządy gębowe.
Pchła w trakcie swojego życia może złożyć 600-2000 jaj. Najczęściej są one składane na skórze (w sierści) zwierzęcia, a następnie spadają z niego w miejscach jego przebywania. Wykluwające się z jaj larwy chowają się w zacienionych miejscach np. w dywanach, wykładzinach czy pod meblami.Larwy przekształcają się w kokonach w dorosłe osobniki. Jeśli w środowisku znajdują się żywiciele (zwierzęta), wytwarzane przez nich wibracje podłoża i ciepło powodują, że pchły uwalniają się z kokonów i atakują. Pchły zamknięte w kokonach potrafią przeżyć parę miesięcy, czekając na żywiciela. Zależnie od temperatury cały cykl rozwojowy trwa nie dłużej niż 2-3 tygodnie. W niskich temperaturach cykl rozwojowy pcheł jest zahamowany.
Dorosłe pchły atakują zwierzęta i ssą krew. W ciągu doby potrafią jej wypić 20 razy więcej, niż same ważą. W przypadku braku swojego preferowanego żywiciela poszukują innych, na przykład ludzi. Pchły przenoszą zarazki chorobotwórcze (dżumy, tularemii, wąglika, duru mysiego). Wywołują alergiczne zapalenie skóry. Potrafią przenosić psie tasiemce u psów, kotów i ludzi. Szczególnie narażone są małe dzieci. U młodych zwierzą doprowadzają do znacznej utraty krwi i anemii.
SPUSZCZEL POSPOLITY (HYLOTRUPES BAJULUS)
Jest to chrząszcz z rodziny kózkowatych. Spuszczel jest szkodnikiem drewna. Atakuje martwe, suche drewno krajowych jak i zagranicznych gatunków sosen, świerków, jodeł i modrzewiów. Zasiedla więźbę dachową, ściany z drewna iglastego, drewniane elementy wystroju (np. stare ramy okienne), drewnianą boazerię czy podłogi. Rujnuje meble. Spuszczel był znajdowany w ogrodzeniach czy palach portowych.
Spuszczele rozmnażają się od połowy czerwca do połowy sierpnia. Owady roją się w wysokich temperaturach (około 30°C). Samica po zakończonej kopulacji składa jaja w szpary w drewnie na głębokości 2-3 cm wybierając głównie elementy dobrze nasłonecznione. Stadium jajka trwa od 5 do 50 dni. Z jajek wylęgają się larwy, które następnie zaczynają wgryzać się w drewno. Owady drążą w drewnie korytarze o średnicy około 1 mm. Wzrost larwy jest uzależniony od wartości odżywczej drewna jak i od temperatury otocznia i wilgotności powietrza. Wyrośnięte larwy drążą tunele o szerokości 6 mm, żerowisko jest szczelnie wypełnione mączką drzewną i kałem. Chodnik w przekroju ma kształt silnie spłaszczonego owalu. W zależności od zróżnicowania czynników wpływających na rozwój larwy stadium larwalne może trwa od 2 do nawet kilkunastu lat. Optymalny czas rozwoju lary wynosi 3 – 6 lat, larwa przepoczwarza się na końcu chodnika. Okres poczwarki trwa od 1 – 3 tyg. W zależności od warunków otoczenia.
Obecność spuszczela pospolitego w drewnie stwierdzić można po odgłosach żerowania w gorące dni. W drewnie silnie zaatakowanym, z którego we wcześniejszych latach wydostawały się postacie dorosłe, obecność można stwierdzić na podstawie kilkumilimetrowych otworów wylotowych, z których wysypuje się mączka drzewna.
KOŁATEK DOMOWY (ANOBIUM PUNCTATUM)
Jest to chrząszcz z rodziny kołatkowatych. Osiąga wielkość od 2 do 4 mm. Jest szkodnikiem drewna. Jego larwy żerują w drewnie drzew liściastych i iglastych nawet kilkusetletnim . Kołatki mogą całkowicie zniszczyć elementy konstrukcyjne budynku czy meble. Kołatki preferują miejsca chłodne i wilgotne np. piwnice. Raczej nie występują w miejscach suchych. Larwy kołatka giną w minusowych temperaturach, a więc najczęściej można go spotkać w zamkniętych pomieszczeniach.
Samica kołatka składa od 30 do 60 jaj. Po około 20 dniach z jaj wylęgają się larwy. Larwy drążą w drewnie korytarze szerokości około 1 mm. W wydrążonych kanalikach pozostaje mączka drewniana i odchody. Larwa żeruje od 1 do 3 lat. Następnie przepoczwarza się w osobnika dorosłego.
OMACNICA SPICHRZANKA (PLODIA INTERPUNCTELLA)
Omacnica to owad latający. Potocznie zwana jest molem spożywczym. Rozpiętość jej skrzydeł wynosi od 14 do 18 mm. Omacnice posiadają dwie pary skrzydeł. Przednie skrzydła są w nasadowej części żółtawe. Pozostała ich część jest brunatnoczerwona z szaroniebieskimi, poprzecznymi paskami lub ciemnoczerwona. Tylne skrzydła są barwy szaroniebieskiej.
Omacnica jest szkodnikiem najczęściej spotykanym w domach i magazynach. Żeruje na ziarniach zbóż, wyrobach cukierniczych, nasionach roślin, ziołach, czekoladzie, paszach, orzechach, suszonych warzywach i owocach. Gąsienice omacnicy potrafią przegryźć opakowania z folii polietylenowej o grubości 0,7 mm. Najczęściej to czynią starsze larwy torując drogę stadiom młodszym do wewnątrz opakowanego produktu. Produkty, na których żeruje, zanieczyszcza odchodami, przędzą i martwymi owadami. Omacnica spichrzanka jest gatunkiem odpornym na niskie temperatury przez co można ją spotkać w nieogrzewanych magazynach.
Samica omacnicy spichrzanki składa od 40 do 400 jaj. Jaja składane są bezpośrednio na pokarm. W temperaturze pokojowej po 8-10 dniach z jaj wylęgają się gąsienice. Żeruja one na produktach spożywczych. Okres larwalny obejmuje pięć stadiów i trwa od 13 do 300 dni. Potem następuje przepoczwarzenie. Stadium poczwarki trwa od 11 do 13 dni. Następnie z poczwarek wylęgają się dorosłe osobniki. Żyją one około dwóch tygodni i tym czasie nie odżywiają się.
MÓL WŁOSIENNICZEK (TINEOLA BISSELLIELLA)
Owad ten potocznie nazywany jest molem odzieżowym lub ubraniowym. Jest to niewielki nocny motyl z rodziny molowatych. Długość jego ciała wynosi od 6 do 11 mm. Rozpiętość skrzydeł mola wynosi 11 mm. Mól posiada dwie pary skrzydeł. Skrzydła przednie są większe od skrzydeł tylnich. Owad dorosły jest żółtawy bądź beżowy. Jego ciało jest lekko połyskujące. Mole bardzo słabo latają i robia to tylko samce. Samice nie latają ale potrafią dobrze skakać. Mole są gatunkiem kosmopolitycznym. Zamieszkują mieszkania i magazyny. Mole żywią się materiałami bawełnianymi, moherowymi, futrzanymi, dywanami i półfabrykatami. Potrafią zjadać pióra.
Samica mola włosienni czka składa 50-60 jaj wielkości główki od szpilki. Składane są one na potencjalnym źródle pożywienia lub koło niego. Młode wykluwają się po 4-10 dniach. W niskiej temperaturze młode wykluwają się po około 3 tygodniach. W zależności od warunków, stadium larwalne trwa 35 dni do 2 lat. Przepoczwarzanie się trwa 8-10 dni w lecie i 3-4 tygodnie w zimie. Dorosłe osobniki nie odżywiają się i żyją około miesiąca. Szkody wyrządzają larwy żywiąc się materią organiczną nieożywioną.
PROSIONEK SZORSTKI (PORCELLIO SCABER)
Prosionek jest gatunkiem lądowego skorupiaka z rzędu równonogów. Jego ciało jest zwarte. Prosionek osiąga wielkość do 17 mm. Ubarwienie jego ciała jest ciemne, niebieskoszare. Samice i formy młodociane są jaśniejsze i nakrapiane. Ciało prosionka jest owalne. Jest ono spłaszczone i wyraźnie posegmentowane. Wierzch ciała prosionka jest szorstki. Pokrywają je guzki. Głowa prosionka jest trójpłatowa. Na głowie zlokalizowane są złożone oczy składające się z 20 oczek prostych.
Prosionki są nieszkodliwe. Zwykle żyją na zewnątrz. Można je spotkać w miejscach zimnych i wilgotnych np. pod kamieniami. Wewnątrz budynków gnieżdżą się najcześciej w spróchniałych belkach. Prosionki prowadzą nocny tryb życia. Żywią się martwą materią organiczną, ale są również roślinożerne, np. wyjadają delikatne części roślin, kiełkujące nasiona, rozwijające się siewki i miękkie części starszych roślin, jak młode liście, płatki i wnętrze kwiatów.
Samice prosionka szorstkiego składają jaja do worka brzusznego, który umiejscowiony jest na spodzie jej ciała. Samica nosi jaja do wylęgu młodych. Okres rozrodu występuje tylko raz w roku, na wiosnę. Podobnie jak inne stawonogi, stonogi przechodzą wylinki, po tym jak uzyskają dojrzałość rozrodczą. Formy dorosłe mogą żyć do dwóch lat.
SZYKOŃ CZARNY (PTEROSTICHUS NIGER)
Szykoń jest to drapieżny owad z rzędu chrząszczy. Potrafi także żywić się roślinami przez co może powodować straty w uprawach. Szykoń osiąga wielkość od 1,7 do 2,1 cm. Jego ubarwienie jest czarne. Pokrywy ciała są matowe. Szykoń posiada długie, nitkowate czułki. Przedplecze u podstawy jest lekko uwypuklone, a jego boki są zakrzywione. Nasady pokryw szykonia czarnego są bardzo szerokie. Pokrywy są owalne, wydłużone za środkiem.
Szykoń zamieszkuje głównie lasy liściaste i mieszane. Można go także spotkać w parkach i na polach uprawnych. Występuje w wilgotnej i żyznej glebie. Niekiedy potrafi wchodzić do domów i magazynów.
Kopulacja szykoni przypada na wiosnę. Samica składa jaja do niewielkich zagłębień w glebie. Z jaj wylęgają się larwy, które lnieją kilka razy. Przed każdym lnieniem larwy zagrzebują się. Dorosłe owady pojawiają się po przeobrażeniu na jesieni. Szykonie dość intensywnie żerują. Chodzi o zgromadzenie zapasu tłuszczu, który ma wystarczyć na przezimowanie. Szykonie zimują w głębokich, wykopanych przez siebie norach. Nory wykopywane są w próchniczej warstwie gleby.
MĄCZNIK MŁYNAREK (TENOBRIO MOLITOR)
Owad ten to chrząszcz z rodziny czarnuchowatych. Osiąga wielkość od 12 do 20 mm. Ubarwienie mącznika jest czarne lub kasztanowe. Spód ciała mącznika młynarka jest jaśniejszy – przechodzi w kolor bordowy. Jego ciało jest lekko przypłaszczone i wydłużone. Posiada on rozszerzające się ku końcom czułki. Spód ciała mącznika młynarka jest jaśniejszy – przechodzi w kolor bordowy. Jest to gatunek synantropijny. Można go spotkać w magazynach produktów zbożowych, spiżarniach, fermach drobiu oraz gołębnikach. Mączniki są szkodnikami atakującymi mąkę, zboże, otręby, płatki kukurydziane, bułkę tartą, suchary i inne produkty zbożowe. W naturze owady te można znaleźć pod gnijącą korą drzew liściastych, a także w dziuplach na drzewach.
Samice mącznika około 14 dni po kopulacji składają jaja. Wytwarzają ich po kilkanaście dziennie i przyklejają do fragmentów podłoża. Z jaj po 30-60 dniach wylęgają się larwy. Mierzą one około 2-3 mm. Długość okresu larwalnego uzależniona jest od temperatury i trwa od 4 do 18 miesięcy. Larwy przechodzą od 10 do 16 lnień. W niesprzyjających warunkach czas rozwoju i liczba linień może ulec zwiększeniu. Przed przepoczwarczeniem wyrośnięte larwy wychodzą na powierzchnię podłoża i wyginają się w charakterystyczny kształt litery „J”. Po kilku dniach przekształcają się w poczwarki wielkości dorosłego chrząszcza. Szybkość tego procesu uzależniona jest od temperatury. Trwa od 5 do 30 dni. Następnie z poczwarki wychodzi dojrzały chrząszcz.
WYWILŻNA KARŁOWATA (DROSOPHILA MELANOGASTER)
Owady te potocznie nazywane są muszkami owocówkami. Wywilżny są owadami z rzędu muchówek. Osiągają one wielkość 2-3 mm. Muszki te są kolorowo zabarwione. Ich tułów jest żółty, oczy są czerwone, a odwłok czarny z poprzecznymi żółtymi paskami. Skrzydła wywilżny są krótkie i szerokie, a w czasie spoczynku są składane płasko na odwłoku.
Rozwój wywilżny jest bardzo szybki. Samice łączą się z samcami i po kopulacji zwabione do fermentujących produktów składają na nie jaja. Wybierają gnijące owoce, kompoty, marmoladę i dżemy, wino, piwo, ocet, syropy. Jedna samica składa 400-500 jaj, które rozwijają się w ciągu 3 dni. Jaja są owalne, długości około 0,6 mm i mają płytkę z 4 długimi nitkowatymi wyrostkami, które zawsze wystają ponad powierzchnię pokarmu. Białawe larwy żerują w produktach półpłynnych, ale mogą przebywać również w środowisku płynnym, w którym co pewien czas wysuwają na powierzchnię odwłok z wyrostkami, gdyż na nich znajdują się przetchlinki do pobierania powietrza. Larwy dorastają do 8 mm długości i wtedy opuszczają wilgotne siedlisko w celu przepoczwarczenia się. Poczwarka wywilżny, podobnie jak poczwarki much, jest ukryta w bobówce zbudowanej z ostatniej wylinki larwalnej. Bobówka jest brązowa i wyglądem przypomina nasionko chwastu. Poczwarki wywilżny przytwierdzają się mocno do podłoża, tak mocno, że nawet dokładne mycie butelek po sokach nie może ich usunąć ze ścianek. Stadium poczwarki trwa 3-5 dni, a w dni chłodne jej rozwój się przedłuża i wynosi 7-11 dni, a nawet jeszcze dłużej. Bobówka jest też stadium zimującym wywilżny. Cały rozwój kończy się w zależności od temperatury po 8 do 14 dniach. Dorosłe żyją około 2 tygodni.
Wywilżny niszczą produkty takie jak soki, dżemy i owoce. Można je spotkać w zakładach przetwórstwa owocowo-warzywnego, zakładach spożywczych i mleczarniach. Wywilżny w środowisku naturalnym występują głównie w sadach. Mnożą się na opadniętych, gnijących owocach.
MUCHA DOMOWA (MUSCA DOMESTICA)
Mucha to pospolity, kosmopolityczny owad. Występuje ona na całym świecie. Osiąga wielkość do 8 mm. Samice muchy są większe od samców. Tułów muchy jest ciemnoszary, a odwłok szarożółty. Mucha na głowie ma parę dużych złożonych oczu, które zapewniają 360-stopniowe pole widzenia. Mucha posiada aparat gębowy ssąco-liżący, który służy do pobierania pokarmu płynnego i stałego.
Samica muchy po zapłodnieniu składa złoże jajowe. Znajduje się w nim od 100 do 150 jaj. Perłowo białe, cylindryczne jaja składane są w wilgotne, gnijące materiały, jak resztki domowe, kompost lub obornik, kał zwierząt, padlinę, gnijące warzywa i owoce. Po 24 godzinach z jaj wylęgają się larwy. Pobierają one pokarm płynny. Ich rozwój trwa od kilku dni do dwóch miesięcy i jest uzależniony od świeżości nawozu, na którym żerują. Larwy dwukrotnie lnieją. Następnie zmieniają środowisko na suche i się przepoczwarzają. W stadium poczwarki żyją 3-5 dni. Potem z poczwarek wylęgają się osobniki dorosłe. Muchy potrafią zimować. Do zimowania wybierają suche nieogrzewane miejsca. W czasie zimy nie odżywiają się ani nie rozmnażają.
Muchy są najbardziej aktywne w dzień. Wybierają miejsca nasłonecznione. W budynkach muchy można spotkać na podłogach, ścianach i sufitach, a na zewnątrz na roślinach i ziemi.
KOMAR BRZĘCĄCY (CULEX PIPIENS)
Jest to owad z rodziny komarowatych, rzędu muchówek. Dochodzi on do 6 mm wielkości. Komar posiada przezroczyste skrzydła. Na tułowiu ma dwie podłużne pręgi. Samice komarów mają kłująco-ssący. Mogą one przebijać skórę ssaków co czynią przy pomocy igiełkowatych żuwaczek i szczęki. U samców narządy gębowe są bardzo uproszczone i nie potrafią nimi przebić skóry ssaków. Odżywiają się one wyciekającym sokiem roślin i nektarem kwiatów.
Samica kopuluje jeden raz w życiu w wyniku czego do jej ciała dostają się plemniki. Są one gromadzone w specjalnym zbiorniczku, a następnie stopniowo uwalniane i używane do zapładniania jaj. Samica do produkcji jaj potrzebuje krwi. Od razu po kopulacji zaczyna szukać żywiciela, którym może być bydło, konie lub człowiek. Człowiek wydziela ciepło i dwutlenek węgla przez co wabi do siebie komary. Zapłodnione jaja samica komara brzęczącego składa do wody stojącej. Po 24-36 godzinach z jaj wylęgają się larwy. Stadium larwalne obejmuje kilka lnień i trwa od 7 do 10 dni. Następnie larwa ulega przepoczwarzeniu. Poczwarka jest ruchliwa, ale nie pobiera pokarmu. Po 2-4 dniach powstaje z niej dorosły owad. Tempo rozwoju pokolenia komara zależy wyraźnie od temperatury. Optymalna temperatura dla rozwoju waha się od 20 do 25 °C. Rozwój pokolenia trwa wówczas 10-14 dni, a w niższej temperaturze może wydłużać się do 3-5 tygodni. Zapłodnione samice komarów potrafią zimować. W tym czasie rozwój jaj jest zahamowany a samice nie pobierają pokarmu.
Występujące w Polsce komary potrafią przenosić drobnoustroje chorobotwórcze. Mogą przenosić boreliozę i dirofilariozę. Są to bardzo rzadkie przypadki. W zdecydowanej większości sytuacji ukąszenie komara nie spowoduje żadnej groźnej choroby, a jedynie osoby uczulone na składniki śliny tych owadów będą cierpiały z powodu bolesnych bąbli. Często natomiast, w wyniku rozdrapywania swędzących miejsc, dochodzi do zakażeń skóry.
SZERSZEŃ EUROPEJSKI (VESPA CRABRO)
Szerszeń to owad z rodziny osowatych . Owad pospolity na terenie Polski. Długość ciała samicy szerszenia (królowej) wynosi od 25 do 35 mm. Samce są mniejsze ich długośc waha się od 21 do 23 mm. Najmniejsze są robotnice. Osiągaja wielkość od 17 do 24 mm. Szerszeń ma czarny tułów, na którym występują rude plamy. Odwłok szerszenia jest żółty i ma czarne pasy. Głowa szerszenia zaopatrzona jest w silne żuwaczki. Szerszeń europejski żywi się owadami, owocami i sokami z drzew. Ukąszenie szerszenia może być niebezpieczne dla osób uczulonych na jad owadów błonkoskrzydłych. W pozostałych przypadkach użądlenie jest niegroźne, ale bardzo bolesne. Jednym ukąszeniem szerszeń może wprowadzić do organizmu człowieka 0,2 mg jadu. Dawka śmiertelna dla człowieka to od 15 do 90 mg jadu na kilogram masy ciała.
Wczesną wiosną samice zapłodnione poprzedniego roku przystępują do budowy gniazda. W tym celu wykorzystują masę papierową, wytworzoną przez nie z cząsteczek próchniejącego drewna i śliny. Wewnątrz gniazda samica buduje plastry ze skierowanymi ku dołowi otworami komórek. Rozmiary gniazd sięgają czasem 50 cm długości i wysokości. Po uformowaniu kilku pierwszych komórek plastra samica składa do nich jaja. Lęgną się z nich larwy, które karmione przez matkę (sokami roślin i zwierząt, głównie owadów[), szybko dorastają i przepoczwarczają się w robotnice. Od tej pory samica zajmuje się składaniem jaj, a robotnice zajmują się obroną gniazda, jego rozbudową, karmieniem larw i utrzymaniem odpowiedniej temperatury. Ostatnie larwy przekształcają się w pokolenie płodne samic i samców. Samce różnią się od samic brakiem żądła i dłuższymi czułkami. Podczas lotu godowego zapładniają samice, które rozlatują się we wszystkie strony szukając zimowiska, w którym zapadają w stan diapauzy.
Szerszenie europejskie żyją głownie w lasach liściastych. Gniazda zakładają w dziuplach drzew. Owady ze względu na utratę naturalnych siedlisk przystosowały się do życia w pobliżu człowieka. Często budują gniazda w elementach konstrukcyjnych budynków np. na poddaszach i zagłębieniach w ścianach.
OSA POSPOLITA (VESPULA VULGARIS)
Jest to błonówka z rodziny osowatych. Długość ciała osy wynosi od 10 do 20 mm. Królowa mierzy od 16 do 20 mm i jest najwieksza. Trochę mniejszy jest samiec. Długość jego ciała wynosi od 13 do 15 mm. Robotnice mierzą od 10 do 14 mm. Osa pospolita posiada charakterystyczne żółto-czarne ubarwienie. Na czole osy pospolitej znajduje się znak przypominający odwróconą literę T. Owad ma bardzo mocno rozwinięte żuwaczki i posiada aparat gębowy typu gryzącego. Osa pospolita posiada dwie pary skrzydeł, które są ze soba trwale połączone. W przerwie między zatułowiem a odwłokiem znajduje się charakterystyczne przewężenie zwane stylikiem. Stąd wzięło się określenie „talia osy”. Na końcu odwłoka osy znajduje się jej najgroźniejsza broń czyli żądło. Użądlenie osy pospolitej jest bolesne, ale dla większości ludzi nie stanowi zagrożenia dla zdrowia, poza przypadkami osób uczulonych. Osa pospolita żywi się nektarem kwiatów, słodkimi sokami i soczystymi owocami. Zjada pokarm pochodzenia zwierzęcego.
Podobnie jak u szerszenia europejskiego gniazdo zaczynają budować przebudzone po zimie, zapłodnione w zeszłym sezonie królowe. Po przebudzeniu zaczynają one szukać odpowiedniego miejsca na budowę gniazda. Powstaje ono najczęściej w ziemi np. w opuszczonych norach drobnych ssaków lub na drzewach w opuszczonych ptasich dziuplach. Osa pospolita może budować gniazda przy ludzkich domostwach. Gniazda powstają często w poręczach na schodach zewnętrznych i balkonach, w szparach pod parapetami, szopach czy otulinie dachu. Królowa buduje pierwszy plaster gniazda i składa w nim jaja, z których powstają robotnice. Rozbudowują one gniazdo i karmią larwy uśmierconymi i przeżutymi owadami.
HURTNICA POSPOLITA (LASIUS NIGER)
Owad ten to gatunek błonówki z rodziny mrówkowatych. Wielkość królowej wynosi do 9 mm, samce osiągaja od 4 do 6 mm, robotnice są wielkości od 3,5 do 5 mm. Ubarwienie robotnic waha się od żółtawobrązowego po szaroczarne, królowych od brązowego do brązowoczarnego, a samców od brązowego do czarnego. Samice (robotnice i królowe) mają sercowatą głowę z 12-członowymi czułkami, a po grzbietowej stronie trzonków czułków dość krótkie, odstające włoski. Samce, podobnie jak u innych gatunków z rodzaju, mają trójkątną w obrysie głowę, wydłużone żuwaczki, 13-członowe czułki i mały, trójkątny w obrysie odwłok. Mrówki budują swoje siedziby przeważnie w miejscach piaszczystych. Potrafią też jednak budować gniazda w wilgotnej ziemi. Mogą zasiedlać próchniejące pnie lub konary. W domostwach ludzi gnieżdżą się przy opaskach budynków, pod chodnikami, murkami, we wszelkich szczelinach i pęknięciach konstrukcji budynku. Potrafią wchodzić do budynków w poszukiwaniu pożywienia. Mrówki zanieczyszczają żywność i powierzchnie. Preferują pokarmy słodkie, głównie proste cukry. Hurtnice żywią się spadzią produkowana przez mszyce. Chcąc zapewnić sobie dostawy spadzi, mrówki ochraniają mszyce przed ich wrogami np. biedronkami, umożliwiając powstawanie większych i bardziej stabilnych populacji.
Rójka hurtnic następuje najczęściej późnym latem lub wczesną jesienią. Do kopulacji królowa wybiera najczęściej jednego samca, choć zdarzają się sytuacje, w których dopuszcza dwóch lub więcej. Zapłodniona królowa szuka miejsca do założenia gniazda unikając miejsc uczęszczanych przez robotnice z istniejących już kolonii. Królowa buduje komorę w ziemi, w której składa kilka jaj i zakopuje się w niej. Po kilku dniach z jaj wylęgają się larwy, które dokańczają rozwój wiosną po przezimowaniu.
OBRZEŻEK GOŁĘBIEŃ (ARGAS REFLUXUS)
Owad ten to gatunek kleszcza z rodziny obrzeżkowatych. Powszechnie nazywany jest kleszczem gołębim. Obrzeżki osiągają wielkość od 4 do 10 mm. Samice są większe od samców. Owady mają ubarwienie szare lub szarobrązowe. Ciało obrzeżka jest jajkowate, zwężone w przedniej części. Posiadają zgrubienia, które są ułożone promieniści.
Samica składa w ciągu życia około 700 jaj w seriach po 10-50 sztuk w szczelinach miejsca bytowania. Po około 30 dniach z jajka wykluwa się sześcionożna larwa. Odżywia się przez tydzień, po czym przekształca się w ośmionożną nimfę. Nimfa rośnie i zmienia się w osobnika dorosłego. Obrzeżki są odporne na niskie temperatury i mogą przeżyć bez pożywienia nawet do 5 lat, zaś nimfy do 3 lat.
Obrzeżki występują powszechnie w miejscach gnieżdżenia się ptaków, a więc w gołębnikach, kurnikach, strychach i poddaszach. Z miejsc tych przedostają się do domów. Tutaj w trakcie dnia pozostają w ukryciu. Chowają się w szczelinach i szparach w podłogach, ścianach i meblach. Mogą gnieździć się pod parapetami. W nocy obrzeżki wychodzą z kryjówek i zaczynają poszukiwać żywiciela. W przypadku braku lub zbyt małej liczby ptasich żywicieli, a także w przypadku nadmiernego wzrostu ich populacji, wygłodniałe obrzeżki mogą atakować człowieka. Ukąszenie obrzeżka jest bardzo bolesne. Obrzeżki mogą być też nosicielami groźnych chorób takich jak: borelioza, gorączka Q, ptasia salmonelloza i kleszczowe zapalenie mózgu. Bardzo niebezpieczne jest zaatakowanie twarzy – może spowodować opuchliznę lub paraliż kleszczowy uniemożliwiający oddychanie. U osób wrażliwych powodują bardzo ciężkie objawy alergii. Najpoważniejszą konsekwencją ukąszeń przez obrzeżki jest wstrząs anafilaktyczny, którego wystąpienie i stopień nasilenia jest zależny od osobniczej wrażliwości, ale zdarzają się nawet przypadki śmierci.
MRÓWKA FARAONA (MONOMORIUM PHARAONIS)
Powszechnie owad ten nazywany jest faraonką. Jest to gatunek synantropijny i kosmopolityczny. Mrówki faraonki osiągają wielkość od 1,9 do 4 mm. Robotnice mierzą od 1,9 do 2,5 mm. Są one koloru od jasnożółtego do brązowoczerwonego. Samce mają do 2 mm długości, są czarne, z żółtawymi czułkami i odnóżami. Królowe są największe. Osiągają długość do 4 mm. Są zabarwione ciemniej niż robotnice. Faraonki mają małe oczy. Posiadają dwuczłonowy stylik, czyli przewężenie przed odwłokiem. Czułki mrówki faraonki są dwunastosegmentowe. Trzy ostatnie segmenty są zgrubione i tworzą tak zwaną buławką. Faraonki posiadają żądło.
Rójka faraonek odbywa się w gnieździe na przełomie września i października. Rozwój robotnicy od jaja do dorosłej mrówki trwa około 38 dni. Samiec i samica rozwijają się w około 42 dni. Mrówki faraonki w przeciwieństwie do innych mrówkowatych tworzą kolonie poligeniczne. Oznacza to że w jednej mrówczej kolonii może być wiele królowych, które zamiast się zwalczać zgodnie ze sobą współpracują. Kolonie mogą liczyć do kilku milionów osobników.
Faraonka zamieszkuje ludzkie siedziby. Najczęstszymi miejscami występowania są zamknięte przestrzenie o wilgotności około 80% i temperaturze 25-30 °C. Mrówki gniazdują w łazienkach, kuchniach chowając się we wszelkiego rodzaju szczelinach i pęknięciach lub np. przestrzeniach pod płytkami ceramicznymi. Na gniazda zaadaptowane mogą być też mniej typowe miejsca jak niedomknięte pudełka czy kasety video.
GRYZEK LOLOTEK (LACHESILLA PEDICULARIA)
Gryzki potocznie zwane są także zakamarnikami lub psotnikami. Psotnik to owad osiągający długość od 1 do 6 mm. Może on posiadać ubarwienie od białego do ciemnobrązowego. Gryzek posiada dwie pary błoniastych skrzydeł. Ma długie , nitkowate czułki. Owady posiadają słabo rozwinięte oczy, a ich narządy gębowe są typu gryzącego.
Płodność samicy gryzka sięga 200 jaj składanych pojedynczo, 1-3 dziennie. Jaja są przyklejane do podłoża. Gładkie, perłowo ¬białe jaja lęgną się po 1-2 tygodniach. Lnieją od 3 do 8 razy. Po każdym lnieniu nimfa coraz bardziej zaczyna przypominać osobnika dorosłego. Zaczynają się jej wykształcać oczy, czułki i skrzydła. Po 15 dniach nimfy przekształcają się w osobniki dorosłe. Cykl rozwojowy kończy się zwykle w ciągu miesiąca, a dorosłe żyją do 6 miesięcy.
W warunkach naturalnych owady te zasiedlają gniazda ptaków. Można je znaleźć pod korą lub pod liściami. W środowisku stworzonym przez człowieka gryzki często znajdowane są w magazynach, fabrykach produktów spożywczych, muzeach, domach i sklepach. Atakują tam produkty pochodzenia roślinnego i zwierzęcego, skórę, produkty drewniane czy książki. Gryzki były znajdowane w orzechach, czekoladzie, mleku w proszku, salami, suszonym mięsie lub drożdżach.
Owad potocznie zwany jest karaluchem. Żyje w siedliskach człowieka. Przeważnie zamieszkuje kuchnie i magazyny. Jego długość dochodzi do 3 cm. Samice są nieco większe niż samce. Owady te mają barwę czerwoną do ciemnobrązowej (praktycznie czarnej). Są błyszczące. Mają bardzo dobrze rozwiniętą drugą parę skrzydeł. Posiadają długie czułki.
Samica karaczana wschodniego składa 14-16 jaj w kokonie. Nosi go przez około 30 godzin, a potem pozostawia go w pobliżu źródła pożywienia bądź gubi. W zależności od warunków po około 6 tygodniach z kokonu wylęgają się młode osobniki. Karaczany są wszystkożerne – są jednymi z niewielu zwierząt zdolnymi do strawienia keratyny – białka włosa. Dobrze znoszą niskie temperatury i lubią miejsca wilgotne. Najchętniej gromadzą się w szparach i szczelinach na zewnątrz budynków. Mogą przenosić choroby.
Karaczany wykazują cechy stadne. Rozpoznają się wzajemnie dzięki specyficznemu wydzielanemu zapachowi. Podążają chaotycznie w miejsca, gdzie są już inne osobniki. Niektóre gatunki prowadzą nocny tryb życia.
KARACZAN PRUSAK (BLATELLA GERMANICA)
Owad potocznie zwany jest francuzem. Jest to owad synantropijny co oznacza, że żyje w miejscach zamieszkiwanych przez człowieka. Występuje dosyć powszechnie w mieszkaniach. Długość ciała prusaka wynosi od 1 cm do 1,4 cm. Ubarwienie ciała i odnóży jest brudnożółte z czerwonawym odcieniem. Samice są trochę ciemniejsze od samców. Przedplecze prusaka ma długość od 2,4 do 3,3 mm, opatrzone jest dwoma podłużnymi, brunatnymi pasami. Pokrywy są długości od 9,7 do 12 mm, dłuższe niż odwłok, brudnożółte, o żyłkach poprzecznych nieprzyciemnionych. Tylne skrzydła dobrze rozwinięte. Płytka nadobytowa prusaków jest wydłużona. Posiadają czułki na głowie. Mają trzy pary odnóży, które są pokryte kolcami. Samica prusaka na odwłoku nosi kokon. W ciągu całego swojego życia składa od 4 do 6 kokonów. Z kokonu wylęga się od 30 do 35 nimf, które po 5-7 lnieniach osiągają stadium dorosłego karaczana. Prusaki w ciągu dnia żyją w ukryciu. Chowają się w szczelinach i szparach. Lubią miejsca ciepłe i wilgotne. Na żer wychodzą w nocy. Jeżeli Prusaki spotykane są w ciągu dnia to świadczy o tym, że ich populacja jest bardzo rozwinięta. Prusaki są wszystkożerne. Preferują pokarm miękki i wilgotny. Nie są wrażliwe na głód – mogą przetrwać bez jedzenia nawet 40 dni.
PLUSKWA DOMOWA (CIMEX LECTULARIUS)
Pluskwa to gatunek owada należący do rzędu pluskwiaków, rodziny pluskwowatych. Żywi się krwią zwierząt ciepłokrwistych, w tym człowieka. Jest niewielka – długość jej ciała wynosi od 4 do 6 mm, a szerokość około 3 mm. Ciało pluskwy jest owalne, mocno spłaszczone, zwężające się ku przodowi. około 4-6 mm długości, i około 3 mm szerokości. Samice są większe i bardziej owalne. Pluskwy w początkowej fazie życia są bardzo małe i praktycznie przezroczyste, w związku z czym są trudne do wypatrzenia. Dorosłe pluskwy mają kolor brązowy. Po najedzeniu przyjmują barwę purpurową, którą nadaje im wypita krew. Pluskwa ma duże, czarne pojedyncze oczy. Aparat gębowy jest typu kłująco-ssącego, dobrze przystosowany do przebijania skóry i pobierania płynnego pokarmu. W czasie spoczynku ułożony jest wzdłuż ciała w zagłębieniu po stronie brzusznej.Samice pluskiew składają jaja w marcu, maju i czerwcu. Pluskwa w ciągu życia składa od 100 do 300 jaj, które przykleja do podłoża lepką wydzieliną. W zależności od warunków (temperatura, odżywanie) cykl rozwoju pluskwy trwa od 8 do 18 tygodni. Nimfy odżywiają się co 10 dni, dorosłe owady co 7 dni. Pluskwy bez pobierania pokarmu mogą żyć nawet 12 miesięcy. Kiedy przez dłuższy czas nie mogą znaleźć żywiciela ulegają hibernacji.
Pluskwy w ciągu dnia kryją się w szczelinach. Zasiedlają ramy łóżek, materace, meble, listwy przypodłogowe – miejsca znajdujące się blisko śpiącego żywiciela. Na żer pluskwy wychodzą w ciągu nocy. Przebijają skórę żywiciela w najdelikatniejszych miejscach i pobierają krew z naczyń włosowatych. Pluskwa podczas ukłucia wprowadza do ciała żywiciela substancję rozrzedzającą krew celem jej łatwiejszego pobrania oraz substancje odpowiadające za miejscowe znieczulenie. Ukąszenia pluskiew są bardzo swędzące. Bardzo często zdarza się kilka ukąszeń w linii prostej – najczęściej trzy.
RYBIK CUKROWY (LEPISMA SACCHARINA)
Owad potocznie nazywany jest srebrzykiem. Jest to gatunek komensalny w stosunku do człowieka, co dosłownie oznacza, iż jest on współbiesiadnikiem człowieka. Długość ciała rybika wynosi od 6 do 11 mm. Nie posiada on skrzydeł. Ma długie czułki na głowie. Przy końcu odwłoka rybik ma trzy szczecinki. Ciało rybika jest podłużne, a jego barwa srebrna, połyskliwa.Samica rybika składa 2-20 żółtawych jajeczek. Larwa osiąga dojrzałość po czterech wylinkach (ok. 1 roku). Rybik przechodzi przeobrażenie niezupełne. Żyje od dwóch do ośmiu lat. Występuje powszechnie w domach, piekarniach i innych ciepłych i dość wilgotnych pomieszczeniach, w których może znaleźć pożywienie. Rybiki prowadzą nocny tryb życia, nie lubią światła. Ulubiony pokarm rybika cukrowego stanowią produkty zawierające skrobię i inne polisacharydy: kleje organiczne, resztki ze stołu, cukry, a także martwe owady. Zdolność trawienia celulozy umożliwia rybikom zjadanie papieru. Rybik może przeżyć około roku bez pożywienia.
WOŁEK ZBOŻOWY (SITOPHILUS GRANARIUS)
Jest to owad z rzędu chrząszczy. Jego długość dochodzi do 5 mm. W początkowej fazie życia jest beżowy. Dorosły owad ma kolor czarny. Ciało wołka jest podłużne. Na głowie ma długi ryjek i dwa czułki. Owad posiada trzy pary odnóży. Przedplecze i pokrywy skrzydłowe są punktowane. Wołek zbożowy jest pozbawiony skrzydeł błoniastych.Jest to gatunek synantropijny, żerujący na ziarnie zmagazynowanego zboża. Larwy rozwijają się w ziarnie żyta, pszenicy, owsa, jęczmienia, ryżu, kukurydzy. W przypadku braku ziarna larwy mogą się rozwijać w produktach mącznych takich jak makaron czy suszony chleb. Samica rozpoczyna składanie jaja w ziarnie od wygryzienia w nim kanalika. Następnie umieszcza w nim jajo i zasklepia kanalik specjalną wydzieliną. Do jednego ziarna zboża składane jest jedno jajo, wyjątkowo – w ziarnach kukurydzy – kilka. W ciągu życia samica wołka składa średnio do 150 jaj (maksymalnie 700).
Po 8-10 dniach z jaja wykluwa się larwa, która żeruje około 40 dni, a następnie przepoczwarza się. Postać dorosła żeruje w ziarnie kilka dni po czym opuszcza je przez wygryziony otwór. Uszkodzone przez wołka ziarno traci około 15% masy i nie nadaje się do celów spożywczych. W ziarnach zboża uszkodzonych przez wołka składają swoje jaja inne szkodniki magazynowe takie jak trojszyk ulec.
ŻYWIAK CHLEBOWIEC (STEGOBIUM PANICEUM)
Żywiak to niewielki chrząszcz. Jego wielkość to około 3-5 mm. Ma kolor od ciemnego pomarańczowego do ciemnego brązowego – brunatnego. Na pokrywach skrzydeł żywiaka występują kropki ułożone w podłużne rzędy. Ma drobne owłosienie dwojakiego rodzaju: przylegające i odstające. Żywiak posiada równomiernie sklepione przedplecze. Skrzydła żywiaka są dobrze rozwinięte, co pozwala mu latać. Żywiak chlebowiec jest gatunkiem kosmopolitycznym i synatropijnym co oznacza że można go spotkać na całym świecie wszędzie tam gdzie żyje człowiek.Żywiak chlebowiec najczęściej odżywia się suchą żywnością gromadzoną przez człowieka. Można go znaleźć w suchym pieczywie, herbacie, przyprawach, ziołach, suszonych grzybach i owocach. Żeruje także na zbiorach bibliotecznych (szkodnik książek) oraz lekach – ang. nazwa żywiaka to „żuk apteczny”.
Żywiaki do prawidłowego rozwoju potrzebują ciepła. Samiczka w ciągu życia składa do 60 jajeczek, jednorazowo od 2 do 5 jajeczek. Samiczka składa jajka niedaleko źródła pożywienia. Larwy wylęgają się po około 1-2 tygodniach. Larwy są białe, a głowę mają brązową. Mają one też bardzo mocne żuwaczki za pomocą których dokonują spustoszenia w artykułach spożywczych. Po 60 dniach larwy się przepoczwarzają. Po 15 dniach z poczwarek wylęgają się dorosłe osobniki.
PCHŁA (SIPHONAPTERA)
Owady te są zaliczane do owadów uskrzydlonych, wtórnie bezskrzydłych. Pchły są kosmopolitycznymi pasożytami zewnętrznymi ptaków i ssaków. Pchły osiagają wielkość od 1 do 6 mm. Są ciemno ubarwione. Ciało pcheł jest bocznie spłaszczone. Ich odnóża są dobrze rozwinięte dzięki czemu mogą wykonywać bardzo długie skoki. Ciało pchły pokryte jest twardym oskórkiem ze szczecikami lub ząbkami skierowanymi do tyłu. Posiadają kująco-ssące narządy gębowe.
Pchła w trakcie swojego życia może złożyć 600-2000 jaj. Najczęściej są one składane na skórze (w sierści) zwierzęcia, a następnie spadają z niego w miejscach jego przebywania. Wykluwające się z jaj larwy chowają się w zacienionych miejscach np. w dywanach, wykładzinach czy pod meblami.Larwy przekształcają się w kokonach w dorosłe osobniki. Jeśli w środowisku znajdują się żywiciele (zwierzęta), wytwarzane przez nich wibracje podłoża i ciepło powodują, że pchły uwalniają się z kokonów i atakują. Pchły zamknięte w kokonach potrafią przeżyć parę miesięcy, czekając na żywiciela. Zależnie od temperatury cały cykl rozwojowy trwa nie dłużej niż 2-3 tygodnie. W niskich temperaturach cykl rozwojowy pcheł jest zahamowany.
Dorosłe pchły atakują zwierzęta i ssą krew. W ciągu doby potrafią jej wypić 20 razy więcej, niż same ważą. W przypadku braku swojego preferowanego żywiciela poszukują innych, na przykład ludzi. Pchły przenoszą zarazki chorobotwórcze (dżumy, tularemii, wąglika, duru mysiego). Wywołują alergiczne zapalenie skóry. Potrafią przenosić psie tasiemce u psów, kotów i ludzi. Szczególnie narażone są małe dzieci. U młodych zwierzą doprowadzają do znacznej utraty krwi i anemii.
SPUSZCZEL POSPOLITY (HYLOTRUPES BAJULUS)
Jest to chrząszcz z rodziny kózkowatych. Spuszczel jest szkodnikiem drewna. Atakuje martwe, suche drewno krajowych jak i zagranicznych gatunków sosen, świerków, jodeł i modrzewiów. Zasiedla więźbę dachową, ściany z drewna iglastego, drewniane elementy wystroju (np. stare ramy okienne), drewnianą boazerię czy podłogi. Rujnuje meble. Spuszczel był znajdowany w ogrodzeniach czy palach portowych.Spuszczele rozmnażają się od połowy czerwca do połowy sierpnia. Owady roją się w wysokich temperaturach (około 30°C). Samica po zakończonej kopulacji składa jaja w szpary w drewnie na głębokości 2-3 cm wybierając głównie elementy dobrze nasłonecznione. Stadium jajka trwa od 5 do 50 dni. Z jajek wylęgają się larwy, które następnie zaczynają wgryzać się w drewno. Owady drążą w drewnie korytarze o średnicy około 1 mm. Wzrost larwy jest uzależniony od wartości odżywczej drewna jak i od temperatury otocznia i wilgotności powietrza. Wyrośnięte larwy drążą tunele o szerokości 6 mm, żerowisko jest szczelnie wypełnione mączką drzewną i kałem. Chodnik w przekroju ma kształt silnie spłaszczonego owalu. W zależności od zróżnicowania czynników wpływających na rozwój larwy stadium larwalne może trwa od 2 do nawet kilkunastu lat. Optymalny czas rozwoju lary wynosi 3 – 6 lat, larwa przepoczwarza się na końcu chodnika. Okres poczwarki trwa od 1 – 3 tyg. W zależności od warunków otoczenia.
Obecność spuszczela pospolitego w drewnie stwierdzić można po odgłosach żerowania w gorące dni. W drewnie silnie zaatakowanym, z którego we wcześniejszych latach wydostawały się postacie dorosłe, obecność można stwierdzić na podstawie kilkumilimetrowych otworów wylotowych, z których wysypuje się mączka drzewna.
KOŁATEK DOMOWY (ANOBIUM PUNCTATUM)
Jest to chrząszcz z rodziny kołatkowatych. Osiąga wielkość od 2 do 4 mm. Jest szkodnikiem drewna. Jego larwy żerują w drewnie drzew liściastych i iglastych nawet kilkusetletnim . Kołatki mogą całkowicie zniszczyć elementy konstrukcyjne budynku czy meble. Kołatki preferują miejsca chłodne i wilgotne np. piwnice. Raczej nie występują w miejscach suchych. Larwy kołatka giną w minusowych temperaturach, a więc najczęściej można go spotkać w zamkniętych pomieszczeniach.
Samica kołatka składa od 30 do 60 jaj. Po około 20 dniach z jaj wylęgają się larwy. Larwy drążą w drewnie korytarze szerokości około 1 mm. W wydrążonych kanalikach pozostaje mączka drewniana i odchody. Larwa żeruje od 1 do 3 lat. Następnie przepoczwarza się w osobnika dorosłego.
OMACNICA SPICHRZANKA (PLODIA INTERPUNCTELLA)
Omacnica to owad latający. Potocznie zwana jest molem spożywczym. Rozpiętość jej skrzydeł wynosi od 14 do 18 mm. Omacnice posiadają dwie pary skrzydeł. Przednie skrzydła są w nasadowej części żółtawe. Pozostała ich część jest brunatnoczerwona z szaroniebieskimi, poprzecznymi paskami lub ciemnoczerwona. Tylne skrzydła są barwy szaroniebieskiej.
Omacnica jest szkodnikiem najczęściej spotykanym w domach i magazynach. Żeruje na ziarniach zbóż, wyrobach cukierniczych, nasionach roślin, ziołach, czekoladzie, paszach, orzechach, suszonych warzywach i owocach. Gąsienice omacnicy potrafią przegryźć opakowania z folii polietylenowej o grubości 0,7 mm. Najczęściej to czynią starsze larwy torując drogę stadiom młodszym do wewnątrz opakowanego produktu. Produkty, na których żeruje, zanieczyszcza odchodami, przędzą i martwymi owadami. Omacnica spichrzanka jest gatunkiem odpornym na niskie temperatury przez co można ją spotkać w nieogrzewanych magazynach.
Samica omacnicy spichrzanki składa od 40 do 400 jaj. Jaja składane są bezpośrednio na pokarm. W temperaturze pokojowej po 8-10 dniach z jaj wylęgają się gąsienice. Żeruja one na produktach spożywczych. Okres larwalny obejmuje pięć stadiów i trwa od 13 do 300 dni. Potem następuje przepoczwarzenie. Stadium poczwarki trwa od 11 do 13 dni. Następnie z poczwarek wylęgają się dorosłe osobniki. Żyją one około dwóch tygodni i tym czasie nie odżywiają się.
MÓL WŁOSIENNICZEK (TINEOLA BISSELLIELLA)
Owad ten potocznie nazywany jest molem odzieżowym lub ubraniowym. Jest to niewielki nocny motyl z rodziny molowatych. Długość jego ciała wynosi od 6 do 11 mm. Rozpiętość skrzydeł mola wynosi 11 mm. Mól posiada dwie pary skrzydeł. Skrzydła przednie są większe od skrzydeł tylnich. Owad dorosły jest żółtawy bądź beżowy. Jego ciało jest lekko połyskujące. Mole bardzo słabo latają i robia to tylko samce. Samice nie latają ale potrafią dobrze skakać. Mole są gatunkiem kosmopolitycznym. Zamieszkują mieszkania i magazyny. Mole żywią się materiałami bawełnianymi, moherowymi, futrzanymi, dywanami i półfabrykatami. Potrafią zjadać pióra.Samica mola włosienni czka składa 50-60 jaj wielkości główki od szpilki. Składane są one na potencjalnym źródle pożywienia lub koło niego. Młode wykluwają się po 4-10 dniach. W niskiej temperaturze młode wykluwają się po około 3 tygodniach. W zależności od warunków, stadium larwalne trwa 35 dni do 2 lat. Przepoczwarzanie się trwa 8-10 dni w lecie i 3-4 tygodnie w zimie. Dorosłe osobniki nie odżywiają się i żyją około miesiąca. Szkody wyrządzają larwy żywiąc się materią organiczną nieożywioną.
PROSIONEK SZORSTKI (PORCELLIO SCABER)
Prosionek jest gatunkiem lądowego skorupiaka z rzędu równonogów. Jego ciało jest zwarte. Prosionek osiąga wielkość do 17 mm. Ubarwienie jego ciała jest ciemne, niebieskoszare. Samice i formy młodociane są jaśniejsze i nakrapiane. Ciało prosionka jest owalne. Jest ono spłaszczone i wyraźnie posegmentowane. Wierzch ciała prosionka jest szorstki. Pokrywają je guzki. Głowa prosionka jest trójpłatowa. Na głowie zlokalizowane są złożone oczy składające się z 20 oczek prostych. Prosionki są nieszkodliwe. Zwykle żyją na zewnątrz. Można je spotkać w miejscach zimnych i wilgotnych np. pod kamieniami. Wewnątrz budynków gnieżdżą się najcześciej w spróchniałych belkach. Prosionki prowadzą nocny tryb życia. Żywią się martwą materią organiczną, ale są również roślinożerne, np. wyjadają delikatne części roślin, kiełkujące nasiona, rozwijające się siewki i miękkie części starszych roślin, jak młode liście, płatki i wnętrze kwiatów.
Samice prosionka szorstkiego składają jaja do worka brzusznego, który umiejscowiony jest na spodzie jej ciała. Samica nosi jaja do wylęgu młodych. Okres rozrodu występuje tylko raz w roku, na wiosnę. Podobnie jak inne stawonogi, stonogi przechodzą wylinki, po tym jak uzyskają dojrzałość rozrodczą. Formy dorosłe mogą żyć do dwóch lat.
SZYKOŃ CZARNY (PTEROSTICHUS NIGER)
Szykoń jest to drapieżny owad z rzędu chrząszczy. Potrafi także żywić się roślinami przez co może powodować straty w uprawach. Szykoń osiąga wielkość od 1,7 do 2,1 cm. Jego ubarwienie jest czarne. Pokrywy ciała są matowe. Szykoń posiada długie, nitkowate czułki. Przedplecze u podstawy jest lekko uwypuklone, a jego boki są zakrzywione. Nasady pokryw szykonia czarnego są bardzo szerokie. Pokrywy są owalne, wydłużone za środkiem.
Szykoń zamieszkuje głównie lasy liściaste i mieszane. Można go także spotkać w parkach i na polach uprawnych. Występuje w wilgotnej i żyznej glebie. Niekiedy potrafi wchodzić do domów i magazynów. Kopulacja szykoni przypada na wiosnę. Samica składa jaja do niewielkich zagłębień w glebie. Z jaj wylęgają się larwy, które lnieją kilka razy. Przed każdym lnieniem larwy zagrzebują się. Dorosłe owady pojawiają się po przeobrażeniu na jesieni. Szykonie dość intensywnie żerują. Chodzi o zgromadzenie zapasu tłuszczu, który ma wystarczyć na przezimowanie. Szykonie zimują w głębokich, wykopanych przez siebie norach. Nory wykopywane są w próchniczej warstwie gleby.
MĄCZNIK MŁYNAREK (TENOBRIO MOLITOR)
Owad ten to chrząszcz z rodziny czarnuchowatych. Osiąga wielkość od 12 do 20 mm. Ubarwienie mącznika jest czarne lub kasztanowe. Spód ciała mącznika młynarka jest jaśniejszy – przechodzi w kolor bordowy. Jego ciało jest lekko przypłaszczone i wydłużone. Posiada on rozszerzające się ku końcom czułki. Spód ciała mącznika młynarka jest jaśniejszy – przechodzi w kolor bordowy. Jest to gatunek synantropijny. Można go spotkać w magazynach produktów zbożowych, spiżarniach, fermach drobiu oraz gołębnikach. Mączniki są szkodnikami atakującymi mąkę, zboże, otręby, płatki kukurydziane, bułkę tartą, suchary i inne produkty zbożowe. W naturze owady te można znaleźć pod gnijącą korą drzew liściastych, a także w dziuplach na drzewach.
Samice mącznika około 14 dni po kopulacji składają jaja. Wytwarzają ich po kilkanaście dziennie i przyklejają do fragmentów podłoża. Z jaj po 30-60 dniach wylęgają się larwy. Mierzą one około 2-3 mm. Długość okresu larwalnego uzależniona jest od temperatury i trwa od 4 do 18 miesięcy. Larwy przechodzą od 10 do 16 lnień. W niesprzyjających warunkach czas rozwoju i liczba linień może ulec zwiększeniu. Przed przepoczwarczeniem wyrośnięte larwy wychodzą na powierzchnię podłoża i wyginają się w charakterystyczny kształt litery „J”. Po kilku dniach przekształcają się w poczwarki wielkości dorosłego chrząszcza. Szybkość tego procesu uzależniona jest od temperatury. Trwa od 5 do 30 dni. Następnie z poczwarki wychodzi dojrzały chrząszcz.
WYWILŻNA KARŁOWATA (DROSOPHILA MELANOGASTER)
Owady te potocznie nazywane są muszkami owocówkami. Wywilżny są owadami z rzędu muchówek. Osiągają one wielkość 2-3 mm. Muszki te są kolorowo zabarwione. Ich tułów jest żółty, oczy są czerwone, a odwłok czarny z poprzecznymi żółtymi paskami. Skrzydła wywilżny są krótkie i szerokie, a w czasie spoczynku są składane płasko na odwłoku.
Rozwój wywilżny jest bardzo szybki. Samice łączą się z samcami i po kopulacji zwabione do fermentujących produktów składają na nie jaja. Wybierają gnijące owoce, kompoty, marmoladę i dżemy, wino, piwo, ocet, syropy. Jedna samica składa 400-500 jaj, które rozwijają się w ciągu 3 dni. Jaja są owalne, długości około 0,6 mm i mają płytkę z 4 długimi nitkowatymi wyrostkami, które zawsze wystają ponad powierzchnię pokarmu. Białawe larwy żerują w produktach półpłynnych, ale mogą przebywać również w środowisku płynnym, w którym co pewien czas wysuwają na powierzchnię odwłok z wyrostkami, gdyż na nich znajdują się przetchlinki do pobierania powietrza. Larwy dorastają do 8 mm długości i wtedy opuszczają wilgotne siedlisko w celu przepoczwarczenia się. Poczwarka wywilżny, podobnie jak poczwarki much, jest ukryta w bobówce zbudowanej z ostatniej wylinki larwalnej. Bobówka jest brązowa i wyglądem przypomina nasionko chwastu. Poczwarki wywilżny przytwierdzają się mocno do podłoża, tak mocno, że nawet dokładne mycie butelek po sokach nie może ich usunąć ze ścianek. Stadium poczwarki trwa 3-5 dni, a w dni chłodne jej rozwój się przedłuża i wynosi 7-11 dni, a nawet jeszcze dłużej. Bobówka jest też stadium zimującym wywilżny. Cały rozwój kończy się w zależności od temperatury po 8 do 14 dniach. Dorosłe żyją około 2 tygodni.
Wywilżny niszczą produkty takie jak soki, dżemy i owoce. Można je spotkać w zakładach przetwórstwa owocowo-warzywnego, zakładach spożywczych i mleczarniach. Wywilżny w środowisku naturalnym występują głównie w sadach. Mnożą się na opadniętych, gnijących owocach.
MUCHA DOMOWA (MUSCA DOMESTICA)
Mucha to pospolity, kosmopolityczny owad. Występuje ona na całym świecie. Osiąga wielkość do 8 mm. Samice muchy są większe od samców. Tułów muchy jest ciemnoszary, a odwłok szarożółty. Mucha na głowie ma parę dużych złożonych oczu, które zapewniają 360-stopniowe pole widzenia. Mucha posiada aparat gębowy ssąco-liżący, który służy do pobierania pokarmu płynnego i stałego.
Samica muchy po zapłodnieniu składa złoże jajowe. Znajduje się w nim od 100 do 150 jaj. Perłowo białe, cylindryczne jaja składane są w wilgotne, gnijące materiały, jak resztki domowe, kompost lub obornik, kał zwierząt, padlinę, gnijące warzywa i owoce. Po 24 godzinach z jaj wylęgają się larwy. Pobierają one pokarm płynny. Ich rozwój trwa od kilku dni do dwóch miesięcy i jest uzależniony od świeżości nawozu, na którym żerują. Larwy dwukrotnie lnieją. Następnie zmieniają środowisko na suche i się przepoczwarzają. W stadium poczwarki żyją 3-5 dni. Potem z poczwarek wylęgają się osobniki dorosłe. Muchy potrafią zimować. Do zimowania wybierają suche nieogrzewane miejsca. W czasie zimy nie odżywiają się ani nie rozmnażają.
Muchy są najbardziej aktywne w dzień. Wybierają miejsca nasłonecznione. W budynkach muchy można spotkać na podłogach, ścianach i sufitach, a na zewnątrz na roślinach i ziemi.
KOMAR BRZĘCĄCY (CULEX PIPIENS)
Jest to owad z rodziny komarowatych, rzędu muchówek. Dochodzi on do 6 mm wielkości. Komar posiada przezroczyste skrzydła. Na tułowiu ma dwie podłużne pręgi. Samice komarów mają kłująco-ssący. Mogą one przebijać skórę ssaków co czynią przy pomocy igiełkowatych żuwaczek i szczęki. U samców narządy gębowe są bardzo uproszczone i nie potrafią nimi przebić skóry ssaków. Odżywiają się one wyciekającym sokiem roślin i nektarem kwiatów.Samica kopuluje jeden raz w życiu w wyniku czego do jej ciała dostają się plemniki. Są one gromadzone w specjalnym zbiorniczku, a następnie stopniowo uwalniane i używane do zapładniania jaj. Samica do produkcji jaj potrzebuje krwi. Od razu po kopulacji zaczyna szukać żywiciela, którym może być bydło, konie lub człowiek. Człowiek wydziela ciepło i dwutlenek węgla przez co wabi do siebie komary. Zapłodnione jaja samica komara brzęczącego składa do wody stojącej. Po 24-36 godzinach z jaj wylęgają się larwy. Stadium larwalne obejmuje kilka lnień i trwa od 7 do 10 dni. Następnie larwa ulega przepoczwarzeniu. Poczwarka jest ruchliwa, ale nie pobiera pokarmu. Po 2-4 dniach powstaje z niej dorosły owad. Tempo rozwoju pokolenia komara zależy wyraźnie od temperatury. Optymalna temperatura dla rozwoju waha się od 20 do 25 °C. Rozwój pokolenia trwa wówczas 10-14 dni, a w niższej temperaturze może wydłużać się do 3-5 tygodni. Zapłodnione samice komarów potrafią zimować. W tym czasie rozwój jaj jest zahamowany a samice nie pobierają pokarmu.
Występujące w Polsce komary potrafią przenosić drobnoustroje chorobotwórcze. Mogą przenosić boreliozę i dirofilariozę. Są to bardzo rzadkie przypadki. W zdecydowanej większości sytuacji ukąszenie komara nie spowoduje żadnej groźnej choroby, a jedynie osoby uczulone na składniki śliny tych owadów będą cierpiały z powodu bolesnych bąbli. Często natomiast, w wyniku rozdrapywania swędzących miejsc, dochodzi do zakażeń skóry.
SZERSZEŃ EUROPEJSKI (VESPA CRABRO)
Szerszeń to owad z rodziny osowatych . Owad pospolity na terenie Polski. Długość ciała samicy szerszenia (królowej) wynosi od 25 do 35 mm. Samce są mniejsze ich długośc waha się od 21 do 23 mm. Najmniejsze są robotnice. Osiągaja wielkość od 17 do 24 mm. Szerszeń ma czarny tułów, na którym występują rude plamy. Odwłok szerszenia jest żółty i ma czarne pasy. Głowa szerszenia zaopatrzona jest w silne żuwaczki. Szerszeń europejski żywi się owadami, owocami i sokami z drzew. Ukąszenie szerszenia może być niebezpieczne dla osób uczulonych na jad owadów błonkoskrzydłych. W pozostałych przypadkach użądlenie jest niegroźne, ale bardzo bolesne. Jednym ukąszeniem szerszeń może wprowadzić do organizmu człowieka 0,2 mg jadu. Dawka śmiertelna dla człowieka to od 15 do 90 mg jadu na kilogram masy ciała.
Wczesną wiosną samice zapłodnione poprzedniego roku przystępują do budowy gniazda. W tym celu wykorzystują masę papierową, wytworzoną przez nie z cząsteczek próchniejącego drewna i śliny. Wewnątrz gniazda samica buduje plastry ze skierowanymi ku dołowi otworami komórek. Rozmiary gniazd sięgają czasem 50 cm długości i wysokości. Po uformowaniu kilku pierwszych komórek plastra samica składa do nich jaja. Lęgną się z nich larwy, które karmione przez matkę (sokami roślin i zwierząt, głównie owadów[), szybko dorastają i przepoczwarczają się w robotnice. Od tej pory samica zajmuje się składaniem jaj, a robotnice zajmują się obroną gniazda, jego rozbudową, karmieniem larw i utrzymaniem odpowiedniej temperatury. Ostatnie larwy przekształcają się w pokolenie płodne samic i samców. Samce różnią się od samic brakiem żądła i dłuższymi czułkami. Podczas lotu godowego zapładniają samice, które rozlatują się we wszystkie strony szukając zimowiska, w którym zapadają w stan diapauzy.
Szerszenie europejskie żyją głownie w lasach liściastych. Gniazda zakładają w dziuplach drzew. Owady ze względu na utratę naturalnych siedlisk przystosowały się do życia w pobliżu człowieka. Często budują gniazda w elementach konstrukcyjnych budynków np. na poddaszach i zagłębieniach w ścianach.
OSA POSPOLITA (VESPULA VULGARIS)
Jest to błonówka z rodziny osowatych. Długość ciała osy wynosi od 10 do 20 mm. Królowa mierzy od 16 do 20 mm i jest najwieksza. Trochę mniejszy jest samiec. Długość jego ciała wynosi od 13 do 15 mm. Robotnice mierzą od 10 do 14 mm. Osa pospolita posiada charakterystyczne żółto-czarne ubarwienie. Na czole osy pospolitej znajduje się znak przypominający odwróconą literę T. Owad ma bardzo mocno rozwinięte żuwaczki i posiada aparat gębowy typu gryzącego. Osa pospolita posiada dwie pary skrzydeł, które są ze soba trwale połączone. W przerwie między zatułowiem a odwłokiem znajduje się charakterystyczne przewężenie zwane stylikiem. Stąd wzięło się określenie „talia osy”. Na końcu odwłoka osy znajduje się jej najgroźniejsza broń czyli żądło. Użądlenie osy pospolitej jest bolesne, ale dla większości ludzi nie stanowi zagrożenia dla zdrowia, poza przypadkami osób uczulonych. Osa pospolita żywi się nektarem kwiatów, słodkimi sokami i soczystymi owocami. Zjada pokarm pochodzenia zwierzęcego.
Podobnie jak u szerszenia europejskiego gniazdo zaczynają budować przebudzone po zimie, zapłodnione w zeszłym sezonie królowe. Po przebudzeniu zaczynają one szukać odpowiedniego miejsca na budowę gniazda. Powstaje ono najczęściej w ziemi np. w opuszczonych norach drobnych ssaków lub na drzewach w opuszczonych ptasich dziuplach. Osa pospolita może budować gniazda przy ludzkich domostwach. Gniazda powstają często w poręczach na schodach zewnętrznych i balkonach, w szparach pod parapetami, szopach czy otulinie dachu. Królowa buduje pierwszy plaster gniazda i składa w nim jaja, z których powstają robotnice. Rozbudowują one gniazdo i karmią larwy uśmierconymi i przeżutymi owadami.
HURTNICA POSPOLITA (LASIUS NIGER)
Owad ten to gatunek błonówki z rodziny mrówkowatych. Wielkość królowej wynosi do 9 mm, samce osiągaja od 4 do 6 mm, robotnice są wielkości od 3,5 do 5 mm. Ubarwienie robotnic waha się od żółtawobrązowego po szaroczarne, królowych od brązowego do brązowoczarnego, a samców od brązowego do czarnego. Samice (robotnice i królowe) mają sercowatą głowę z 12-członowymi czułkami, a po grzbietowej stronie trzonków czułków dość krótkie, odstające włoski. Samce, podobnie jak u innych gatunków z rodzaju, mają trójkątną w obrysie głowę, wydłużone żuwaczki, 13-członowe czułki i mały, trójkątny w obrysie odwłok. Mrówki budują swoje siedziby przeważnie w miejscach piaszczystych. Potrafią też jednak budować gniazda w wilgotnej ziemi. Mogą zasiedlać próchniejące pnie lub konary. W domostwach ludzi gnieżdżą się przy opaskach budynków, pod chodnikami, murkami, we wszelkich szczelinach i pęknięciach konstrukcji budynku. Potrafią wchodzić do budynków w poszukiwaniu pożywienia. Mrówki zanieczyszczają żywność i powierzchnie. Preferują pokarmy słodkie, głównie proste cukry. Hurtnice żywią się spadzią produkowana przez mszyce. Chcąc zapewnić sobie dostawy spadzi, mrówki ochraniają mszyce przed ich wrogami np. biedronkami, umożliwiając powstawanie większych i bardziej stabilnych populacji.
Rójka hurtnic następuje najczęściej późnym latem lub wczesną jesienią. Do kopulacji królowa wybiera najczęściej jednego samca, choć zdarzają się sytuacje, w których dopuszcza dwóch lub więcej. Zapłodniona królowa szuka miejsca do założenia gniazda unikając miejsc uczęszczanych przez robotnice z istniejących już kolonii. Królowa buduje komorę w ziemi, w której składa kilka jaj i zakopuje się w niej. Po kilku dniach z jaj wylęgają się larwy, które dokańczają rozwój wiosną po przezimowaniu.
OBRZEŻEK GOŁĘBIEŃ (ARGAS REFLUXUS)
Owad ten to gatunek kleszcza z rodziny obrzeżkowatych. Powszechnie nazywany jest kleszczem gołębim. Obrzeżki osiągają wielkość od 4 do 10 mm. Samice są większe od samców. Owady mają ubarwienie szare lub szarobrązowe. Ciało obrzeżka jest jajkowate, zwężone w przedniej części. Posiadają zgrubienia, które są ułożone promieniści.
Samica składa w ciągu życia około 700 jaj w seriach po 10-50 sztuk w szczelinach miejsca bytowania. Po około 30 dniach z jajka wykluwa się sześcionożna larwa. Odżywia się przez tydzień, po czym przekształca się w ośmionożną nimfę. Nimfa rośnie i zmienia się w osobnika dorosłego. Obrzeżki są odporne na niskie temperatury i mogą przeżyć bez pożywienia nawet do 5 lat, zaś nimfy do 3 lat.
Obrzeżki występują powszechnie w miejscach gnieżdżenia się ptaków, a więc w gołębnikach, kurnikach, strychach i poddaszach. Z miejsc tych przedostają się do domów. Tutaj w trakcie dnia pozostają w ukryciu. Chowają się w szczelinach i szparach w podłogach, ścianach i meblach. Mogą gnieździć się pod parapetami. W nocy obrzeżki wychodzą z kryjówek i zaczynają poszukiwać żywiciela. W przypadku braku lub zbyt małej liczby ptasich żywicieli, a także w przypadku nadmiernego wzrostu ich populacji, wygłodniałe obrzeżki mogą atakować człowieka. Ukąszenie obrzeżka jest bardzo bolesne. Obrzeżki mogą być też nosicielami groźnych chorób takich jak: borelioza, gorączka Q, ptasia salmonelloza i kleszczowe zapalenie mózgu. Bardzo niebezpieczne jest zaatakowanie twarzy – może spowodować opuchliznę lub paraliż kleszczowy uniemożliwiający oddychanie. U osób wrażliwych powodują bardzo ciężkie objawy alergii. Najpoważniejszą konsekwencją ukąszeń przez obrzeżki jest wstrząs anafilaktyczny, którego wystąpienie i stopień nasilenia jest zależny od osobniczej wrażliwości, ale zdarzają się nawet przypadki śmierci.
MRÓWKA FARAONA (MONOMORIUM PHARAONIS)
Powszechnie owad ten nazywany jest faraonką. Jest to gatunek synantropijny i kosmopolityczny. Mrówki faraonki osiągają wielkość od 1,9 do 4 mm. Robotnice mierzą od 1,9 do 2,5 mm. Są one koloru od jasnożółtego do brązowoczerwonego. Samce mają do 2 mm długości, są czarne, z żółtawymi czułkami i odnóżami. Królowe są największe. Osiągają długość do 4 mm. Są zabarwione ciemniej niż robotnice. Faraonki mają małe oczy. Posiadają dwuczłonowy stylik, czyli przewężenie przed odwłokiem. Czułki mrówki faraonki są dwunastosegmentowe. Trzy ostatnie segmenty są zgrubione i tworzą tak zwaną buławką. Faraonki posiadają żądło.
Rójka faraonek odbywa się w gnieździe na przełomie września i października. Rozwój robotnicy od jaja do dorosłej mrówki trwa około 38 dni. Samiec i samica rozwijają się w około 42 dni. Mrówki faraonki w przeciwieństwie do innych mrówkowatych tworzą kolonie poligeniczne. Oznacza to że w jednej mrówczej kolonii może być wiele królowych, które zamiast się zwalczać zgodnie ze sobą współpracują. Kolonie mogą liczyć do kilku milionów osobników.
Faraonka zamieszkuje ludzkie siedziby. Najczęstszymi miejscami występowania są zamknięte przestrzenie o wilgotności około 80% i temperaturze 25-30 °C. Mrówki gniazdują w łazienkach, kuchniach chowając się we wszelkiego rodzaju szczelinach i pęknięciach lub np. przestrzeniach pod płytkami ceramicznymi. Na gniazda zaadaptowane mogą być też mniej typowe miejsca jak niedomknięte pudełka czy kasety video.
GRYZEK LOLOTEK (LACHESILLA PEDICULARIA)
Gryzki potocznie zwane są także zakamarnikami lub psotnikami. Psotnik to owad osiągający długość od 1 do 6 mm. Może on posiadać ubarwienie od białego do ciemnobrązowego. Gryzek posiada dwie pary błoniastych skrzydeł. Ma długie , nitkowate czułki. Owady posiadają słabo rozwinięte oczy, a ich narządy gębowe są typu gryzącego.
Płodność samicy gryzka sięga 200 jaj składanych pojedynczo, 1-3 dziennie. Jaja są przyklejane do podłoża. Gładkie, perłowo ¬białe jaja lęgną się po 1-2 tygodniach. Lnieją od 3 do 8 razy. Po każdym lnieniu nimfa coraz bardziej zaczyna przypominać osobnika dorosłego. Zaczynają się jej wykształcać oczy, czułki i skrzydła. Po 15 dniach nimfy przekształcają się w osobniki dorosłe. Cykl rozwojowy kończy się zwykle w ciągu miesiąca, a dorosłe żyją do 6 miesięcy.
W warunkach naturalnych owady te zasiedlają gniazda ptaków. Można je znaleźć pod korą lub pod liściami. W środowisku stworzonym przez człowieka gryzki często znajdowane są w magazynach, fabrykach produktów spożywczych, muzeach, domach i sklepach. Atakują tam produkty pochodzenia roślinnego i zwierzęcego, skórę, produkty drewniane czy książki. Gryzki były znajdowane w orzechach, czekoladzie, mleku w proszku, salami, suszonym mięsie lub drożdżach.